De 2e Wereldoorlog



Oradour-sur-Glane

Oradour-sur-Glane – Het dorp dat bleef zwijgen



Op 10 juni 1944 werd het Franse dorp Oradour-sur-Glane het toneel van een van de gruwelijkste wreedheden van de Tweede Wereldoorlog. Eenheden van de Duitse SS vernietigden het hele dorp en vermoordden 642 inwoners – mannen, vrouwen en kinderen. Na de oorlog besloot Frankrijk de resten van het dorp te bewaren, als stille getuige van het geweld en de vergelding die Europa teisterden. Vandaag staat Oradour-sur-Glane symbool voor de noodzaak om te herinneren – en te waarschuwen – zodat dit nooit meer gebeurt.

De weg naar Oradour – De wraak van Das Reich

Na de geallieerde invasie in Normandië op 6 juni 1944 (D-Day) kreeg de SS-Panzer-Division Das Reich het bevel zich vanuit Zuid-Frankrijk naar het front te verplaatsen. Deze geharde SS-eenheid moest de geallieerde opmars stoppen en het front bij Caen versterken.

Het regiment ‘Der Führer’, onderdeel van de divisie, trok noordwaarts door Midden-Frankrijk. Oorspronkelijk zou de verplaatsing per trein plaatsvinden, maar het Franse verzet (de maquis) pleegde overal sabotage: spoorlijnen werden opgeblazen, bruggen vernield en konvooien aangevallen. De opmars vertraagde ernstig, en de frustratie onder de SS-soldaten groeide.

In deze gespannen sfeer greep de leiding van Das Reich naar terreur en vergelding om de bevolking te intimideren. Onderweg werden gijzelaars geëxecuteerd en dorpen in brand gestoken. Op 9 juni 1944 werden in Tulle 99 mannen opgehangen; bij Argenton-sur-Creuse vielen tientallen slachtoffers. Deze wraakacties werden uitgevoerd door verschillende onderdelen van dezelfde divisie.

Een dag later, op 10 juni 1944, trok het 1e Bataljon van het regiment ‘Der Führer’ onder bevel van majoor Adolf Diekmann naar Oradour-sur-Glane. Hoewel het dorp niets met het verzet te maken had, werd het uit wraak volledig verwoest en de bevolking uitgemoord.

De naam Das Reich zou na deze dagen symbool staan voor de meedogenloze vergelding waarmee de SS probeerde haar macht te handhaven in een land dat zich juist begon te verzetten.

Foto: DDR Gransee - Creative Commons Attribution-Share Alike 4.0 - Wikimedia

Heinz Barth en zijn kameraden van Das Reich

Binnen de SS-Panzer-Division Das Reich behoorde Heinz Barth tot de jongere officieren die leiding gaven aan kleine gevechtseenheden. Als SS-Untersturmführer was hij pelotonscommandant in de 3e compagnie van het 1e Bataljon van het regiment Der Führer, onder bevel van SS-Hauptsturmführer Otto Kahn en bataljonscommandant Adolf Diekmann.

De officieren van dit bataljon vormden een hechte, door het oostfront geharde groep. Onder hen bevonden zich mannen als Georg René Meyer, Karl Gerlach en Heinz Rieder – ervaren SS-officieren die getraind waren in een harde discipline en doordrongen van de ideologie van de Waffen-SS. Hun eenheid stond bekend om haar fanatisme en meedogenloos optreden.

Niet iedereen in het bataljon was echter overtuigd nazi. Een deel van de manschappen, vooral uit de Elzas, was onder dwang opgeroepen voor dienst in de Waffen-SS. Deze malgré-nous – letterlijk “tegen onze wil” – bevonden zich in een omgeving waar weigering of tegenspraak levensgevaarlijk kon zijn.

Heinz Barth paste in het profiel van de ambitieuze, gehoorzame officier die zonder vragen bevelen uitvoerde. Zijn naam werd later onlosmakelijk verbonden met de wreedheden die zijn eenheid in juni 1944 in Frankrijk beging.

Na de oorlog leefde Barth jarenlang onopvallend in de DDR, tot hij in 1983 in Oost-Berlijn werd veroordeeld tot levenslang wegens zijn aandeel in de moord op de inwoners van Oradour-sur-Glane. Hij bleef daarmee een van de weinige voormalige leden van Das Reich die ooit daadwerkelijk ter verantwoording werd geroepen.

Oradour-sur-Glane – 10 juni 1944

Het dorp dat ophield te bestaan

Op een zonnige zaterdag in juni 1944 leek Oradour-sur-Glane een dorp als alle andere. De bakker stookte vroeg zijn oven, de priester bereidde de mis voor, en kinderen waren – uitzonderlijk op een vrije middag – op school voor een medisch onderzoek. Niemand vermoedde dat het rustige dorp in de heuvels bij Limoges die dag voor altijd zou verdwijnen.

De inval

Rond het middaguur omsingelen troepen van de SS-Panzer-Division “Das Reich” het dorp. De inwoners krijgen bevel zich op het dorpsplein te verzamelen – mannen, vrouwen en kinderen. Ze gehoorzamen, meer nieuwsgierig dan bang; ze hebben de voorbije jaren nauwelijks Duitse soldaten gezien.

Huizen worden doorzocht, ouderen die niet snel genoeg kunnen lopen, worden ter plekke neergeschoten. Mannen worden van vrouwen en kinderen gescheiden: de eersten naar werkplaatsen en schuren, de laatsten naar de kerk.

De mannen

De SS’ers stellen steeds dezelfde vraag: “Waar zijn de wapens? Waar is het verzet?”

Niemand weet van wapens, want Oradour was juist bekend als een rustig, niet-politiek dorp. De mannen worden in zes groepen verdeeld, ondergebracht in schuren en garages. Daar installeren de Duitsers mitrailleurs.

Omstreeks 15.45 uur openen zij het vuur – laag, op de benen – zodat de mannen gewond neervallen. Daarna wordt stro en hout op hen gegooid en de schuren in brand gestoken.

Slechts zes mannen weten te ontsnappen. Zij verstoppen zich onder de lichamen en vluchten als het stil wordt. Onder hen is Robert Hébras (1925–2023), later de bekendste overlevende en getuige. Hij sterft in 2023, 97 jaar oud.

De vrouwen en kinderen

In de kerk hopen vrouwen en kinderen dat ze slechts op identiteitscontrole wachten. Rond 16.00 uur brengen de SS’ers een explosieve lading tot ontploffing. De bom veroorzaakt dikke, verstikkende rook, maar de kerk blijft overeind. Dan begint een slachtpartij. Mitrailleurs ratelen, granaten ontploffen, lichamen vallen.

Marguerite Rouffanche, een vrouw van 47 jaar, beschrijft later hoe ze haar dochter naast zich ziet neervallen. Zij doet alsof ze dood is, klimt naar het raam van de sacristie en springt naar buiten. Een andere vrouw probeert haar te volgen en geeft haar nog haar baby aan – beiden worden doodgeschoten. Marguerite raakt gewond, maar weet zich in een tuin te verbergen tot de volgende dag. Zij wordt de enige overlevende uit de kerk.

In de kerk sterven 245 vrouwen en 207 kinderen. Onder hen de schoolkinderen en hun leraren, die die middag speciaal op school waren voor onderzoek.

De plundering

Terwijl het dorp in vlammen opgaat, trekken SS’ers door de straten, nemen geld, sieraden, voedsel, fietsen, muziekinstrumenten en zelfs vee mee. Wie probeert te vluchten, wordt neergeschoten – ook inwoners uit naburige dorpen die komen kijken waarom hun familie niet terugkeert.

Tegen de avond staat Oradour-sur-Glane volledig in brand. Het vuur brandt nog dagen. Op 12 juni keren SS’ers terug om de resten te begraven of onherkenbaar te maken.

De tol

De Franse justitie telt 642 slachtoffers – 190 mannen, 245 vrouwen en 207 kinderen.

Slechts 7 dorpsbewoners overleven: 6 mannen en 1 vrouw.

Van de slachtoffers zijn er 260 minderjarig, 68 jonger dan zes jaar.

In het bezoekerscentrum van het herdenkingsdorp is een verroeste kinderwagen te zien, doorzeefd met kogelgaten. Het stille symbool van de onschuld die die dag werd vernietigd.

De getuigen

Een dag na het bloedbad komt spoorwegingenieur Jean Pallier het dorp binnen. Zijn vrouw en kinderen logeerden in Oradour. Wat hij ziet, beschrijft hij later in tranen:

“De meeste lichamen waren verkoold, maar nog herkenbaar als mensen. In de sacristie hielden twee jongetjes elkaar vast, verstijfd van angst. In een kinderwagen lagen de resten van een baby. Ik kon het niet aanzien.”

Waarom Oradour?

Tot op vandaag is niet met zekerheid bekend waarom juist Oradour-sur-Glane werd uitgekozen.

Er waren geen wapens, geen verzetsgroep, geen schuilplaats. Waarschijnlijk diende het dorp als voorbeeld, een waarschuwing aan de bevolking na de geallieerde landing in Normandië.

Generaal Heinz Lammerding, bevelhebber van de 2e SS-Panzerdivisie, gaf het bevel, gesteund door de Gestapo en de collaborerende Milice française.

De uitvoerende eenheid stond onder leiding van Sturmbannführer Adolf Diekmann, die eind juni 1944 sneuvelde in Normandië. Lammerding werd in 1951 in Frankrijk ter dood veroordeeld, maar Duitsland weigerde hem uit te leveren.

Na de oorlog

In 1953 volgde in Bordeaux een proces tegen 21 betrokkenen.

Veertien van hen kwamen uit de Elzas, waar mannen onder dwang in de Waffen-SS waren opgenomen (malgré-nous).

Hun veroordeling leidde tot grote woede in hun geboortestreek; uit politieke overwegingen kregen ze amnestie, tot verontwaardiging van de overlevenden van Oradour en de hele regio Limousin.

Een dorp als getuige

Reeds in 1945 besloot de Franse regering Oradour-sur-Glane onveranderd te bewaren. De ruïnes bleven liggen zoals ze waren – verkoolde muren, fietsen, ovens, de auto van dorpsdokter Paul Desourteaux, die met zijn gezin werd vermoord.

Naast het oude dorp verrees later een nieuw Oradour, maar de resten van 1944 bleven onaangeroerd.

Wie er nu wandelt, hoort alleen stilte.

De paden leiden langs verbrande gevels, roestige gereedschappen en de kerk waar nog altijd de geblakerde klokken hangen.

Het is een plek van herinnering, niet aan strijd, maar aan onschuldig leven dat in één middag werd uitgewist.

Over het boek Het meisje uit Oradour

De Amerikaanse schrijfster Michele Claire Lucas koos in haar roman Het meisje uit Oradour (2012) deze tragedie als achtergrond.

Haar fictieve hoofdpersoon ontdekt jaren later dat zij als kind het bloedbad overleefde – een literaire manier om de stemmen van de verloren generatie weer te laten spreken.

Hoewel het verhaal verzonnen is, grijpt het terug op de historische realiteit van 10 juni 1944 en herinnert het de lezer eraan dat achter elk getal een menselijk verhaal schuilgaat.

HOOFDSTUKKEN TWEEDE WERELDOORLOG
Ik werk nu aan het hoofdstuk D-Day-Normandië, de andere volgen.

YouTube FILMS

Tip je kan in YouTube vaak Nederlandse of Engelse ondertiteling instellen.

The French Village Annihilated by The SS

juni 1944 kreeg de beruchte 2. SS‑Panzer‑Division Das Reich het bevel om met volle snelheid naar Normandië te trekken om de geallieerde invasie terug te dringen. Hun noordwaartse tocht werd geplaagd door problemen, niet in de laatste plaats door herhaalde aanvallen van het Franse verzet. Als vergelding plegen ze een reeks gruwelijke oorlogsmisdaden, die uiteindelijk leidden tot de vernietiging van bijna de hele bevolking van Oradour‑sur‑Glane. Dit is dat verhaal.

Oradour-sur-Glane Een drama uur voor uur

Oradour-sur-Glane, een vredig dorpje in de Limousin 10 km van

limoge. Voor de huidige bezoeker is het vrijwel onmogelijk zich

voor te stellen wat dit dorpje in de Limousin zou kunnen geweest

zijn voor het drama. ...

Terug naar het oude Oradour

Aan de hand van foto's ga je door het dorp.

Het Franse dorp dat sinds 1944 onaangeroerd bleef

In het rustige Franse platteland ligt een spookdorp, bevroren in de tijd sinds een van de gruwelijkste oorlogsmisdaden van de Tweede Wereldoorlog.

Verhalen van de overlevers.

Oradour-sur-Glane – Het uitgewiste dorp

Op 10 juni 1944 verwoestten SS-troepen het Franse dorp Oradour-sur-Glane.

In een brute vergeldingsactie werden 642 mannen, vrouwen en kinderen vermoord en het dorp in brand gestoken.

Deze video vertelt over de schuldigen achter het bloedbad en de omstreden zoektocht naar gerechtigheid na de oorlog.

Een wandeling door Oradour

Oradour-sur-Glane keert terug naar het bloedbad van 10 juni 1944

 HOOFDMENU